Op deze pagina geven we een overzicht van alle belangrijke eenwielerdisciplines.
Let wel, het gaat dus niet per se om trucjes of vaardigheden op de eenwieler, maar om de ‘richtingen’ waarin je je kunt specialiseren.
In het stamboom-plaatje zie je hoe de disciplines met elkaar samenhangen. Dit plaatje is zo samengesteld dat in de meeste gevallen disciplines of takken die bij elkaar in de buurt staan, aan elkaar verwant zijn.
Alle namen in het plaatje zijn de gebruikelijke internationale (Engelse) termen. Als je op zo’n woord klikt, ga je naar een Nederlandse beschrijving.
Eenwieleren blijft in beweging en ontwikkeling. Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt in 2021.
Freestyle
Freestyle kan je letterlijk vertalen als ‘vrije stijl’. Dat zegt misschien niet zo veel, maar deze naam duidt er op dat je in deze discipline vrij bent in het kiezen van de elementen en trucs die je laat zien. In het Nederlands noemen we het ook gewoon Freestyle. Het is een van de oudere disciplines in het eenwieleren, in de 1960’er jaren waren hier al wedstrijden in, maar de vorm van de wedstrijden en de regels zijn sindsdien behoorlijk veranderd.
Heel vaak als mensen alleen Freestyle zeggen, bedoelen ze wat officieel bekend staat als
Artistic Freestyle (letterlijk Kunstzinnige Freestyle). Je kunt dit vergelijken met kunstschaatsen, en ook wel met showdansen. Op het eerste gezicht lijkt het niet meer dan een aaneenschakeling van trucjes, maar het gaat erom, deze vloeiend in elkaar te laten overgaan, en zo een mooie ‘routine’ (kür/choreografie) te laten zien. Artistic Freestyle wordt bijna altijd op muziek gedaan, en meestal ook met attributen. Vaak is er een thema, waar behalve de choreografie ook de muziek, kostuums en make-up bij aansluiten. In de wedstrijdvorm van Freestyle geeft een jury punten voor aspecten als moeilijkheidsgraad, uitvoering en creativiteit.
Artistic Freestyle kan, net als kunstschaatsen, worden gedaan door een individuele rijder (‘Individual’)…
Standard Skill (standaard-vaardigheid) is een wedstrijdvorm, waarbij het gaat om het correct uitvoeren van trucs op je eenwieler. Het ‘show-element’ speelt geen rol, maar je krijgt wel meer punten als je een truc netjes uitvoert (daar zijn vormvoorschriften voor).
Je geeft van tevoren op welke trucs je gaat doen. Er is een lange lijst van honderden toegestane standaard-trucs, waarbij elke truc een vastgestelde moeilijkheidsgraad heeft, uitgedrukt in punten. Om een idee te geven: het makkelijkste is gewoon rijden, 1 punt; het moeilijkste is ‘stand up coast figure 8’ ofwel met beide voeten op het frame staand een figuur 8 rijden, 9.5 punt.
In de wedstrijd heb je drie minuten om alles in de juiste volgorde te laten zien. De jury geeft per truc punten voor de uitvoering. Samen met de moeilijkheidsgraad geeft dat het eindresultaat.
Standard skill wordt meestal individueel gedaan, maar er bestaat ook een vorm waarin je in een groep (vier rijders) de trucs laat zien.
X-style is een relatief nieuwe wedstrijdvorm (ontstaan in 2013), waarbij je je aller-indrukwekkendste trucs laat zien. Alle soorten trucs zijn toegestaan. Je wordt alleen beoordeeld op de trucs die gelukt zijn. De ‘mooiheid’ van de uitvoering, of vallen, maakt daarom niet uit. Het jureren is lastig omdat het vaak om tot dan toe onbekende (nieuwe) trucs gaat, maar het is zonder meer spectaculair om te zien!
X-Style hoort officieel (volgens de indeling van het IUF Rulebook) bij Freestyle, maar trekt ook veel Urban (vooral Flatland) rijders. Vandaar het extra oranje lijntje in het stamboom-plaatje vanuit Urban naar X-Style.
De X in de naam gaat terug op de niet meer bestaande discipline Open-X, waaruit Street en Flatland zijn ontstaan. Nog een aanwijzing dat X-style verwant is aan Urban.
Urban
Urban kun je letterlijk vertalen als ‘stads’, maar in het Nederlands noemen we het nooit ‘stads-eenwieleren’ ofzo. Je moet het ook niet verwarren met eenwieleren in de stad.
Urban is een verzamelnaam voor een aantal eenwielerdisciplines. Meer dan bij de andere disciplines vormen de Urban rijders een soort subcultuur, die niet zo veel mengt met de rest van het eenwieleren. Urban heeft een stoer imago, je kunt het een beetje vergelijken met skateboarden.
Trials en Jumps zijn de oudste takken van Urban. Flatland en vooral Street hebben zich pas vanaf ongeveer 2000 ontwikkeld. In het begin deden er alleen jongens (en mannen) aan mee, maar de laatste jaren zijn de meisjes/vrouwen in opkomst.
Terug naar boven
Flatland houdt in het doen van trucs op vlakke grond. Het gaat erom dat je mooie en moeilijke trucs doet zoals unispins, rolls en crankflips, maar vooral ook dat je die in mooie vloeiende combinaties aan elkaar rijgt tot een ‘combo’. In de wedstrijdvorm van Flatland wordt meestal in ‘battles’ van twee rijders gestreden, waarbij je om de beurt een ‘combo’ laat zien voor een jury.
Street lijkt veel op Flatland, met als belangrijkste verschil dat je gebruik maakt van trappen, randen, leuningen, bankjes en ander driedimensionale objecten. Van oorsprong wordt dit gedaan in een stadse (of in elk geval bebouwde) omgeving en met het beschikbare ‘straatmeubilair’. Maar je ziet ook wel dat er een speciaal Street-parcours wordt opgebouwd, bijvoorbeeld in een sporthal.
Het zal wel duidelijk zijn: als je gewoon in een straat rijdt, is dat geen Street 🙂
Jumps (springen) is een verzamelnaam voor High Jump (hoogspringen) en Long Jump (verspringen). Elk van die twee valt dan weer te splitsen in springen ergens óp, of springen ergens óver (dit is niet in het stamboomplaatje te zien). Dus je hebt:
* High Jump Over Bar (hoogspringen over een balk), dit lijkt op het hoogspringen bij atletiek.
De meeste mensen die aan Jumps doen, doen ook aan Trials. En andersom.
Terug naar boven
Trials is het rijden of springen op en over (en soms door) allerlei obstakels en objecten. Een Trials parcours wordt meestal opgebouwd met pallets en houten balken en planken, maar er kunnen ook andere dingen in verwerkt zijn, tot autowrakken aan toe.
Het gaat erom dat je een ‘line’ (lijn, ofwel serie objecten) op de juiste manier ‘neemt/overwint’. Het enige dat daarbij de grond of de objecten mag raken is je band, en bij bepaalde manoeuvres ook je pedalen en cranks. Het hoeft er niet per se mooi uit te zien, het belangrijkste is dat je de lijn van begin tot eind afmaakt. Een compleet Trials parcours kan bestaan uit tien of nog wel meer lijnen.
Een verschil tussen Trials en Street is dat je bij Trials alleen wordt ‘afgerekend’ op het bedwingen van een lijn of niet, terwijl het bij Street vooral gaat om de ‘flow’, en om hoe mooi en knap het er uit ziet.
Om het te onderscheiden van Speed Trials (zie verderop) kan je de vorm van Trials waarbij het niet om snelheid gaat, Regular Trials (gewone trials) noemen. Maar meestal noem je dit alleen maar Trials.
Speed Trials is een vorm van Trials, waarbij twee gelijke lijnen naast elkaar zijn gebouwd. Je strijdt dan met z’n tweeën tegen elkaar, wie de lijn het snelste afmaakt.
Muni
Het woord Muni is een verkorting van Mountain Unicycling (letterlijk berg-eenwieleren). Het is een verzamelnaam voor alle eenwielerstijlen die je offroad doet, zoals op onverharde paden of dwars door het terrein. Je kunt het vergelijken met mountainbiken. In de 1980’er jaren is men hier al mee begonnen, in die tijd werd het Rough Terrain Unicycling (ruig terrein eenwieleren) genoemd. Het woord Muni wordt vanaf ongeveer 1995 gebruikt.
Terug naar boven
Natural Trials (natuurlijke trials) is een mengvorm tussen Trials en Muni. Het is Trials, maar dan zonder dat je een parcours hoeft op te bouwen. Of anders bekeken: het is Muni waarbij je een tijdje gaat ‘spelen’ in een uitdagende natuurlijke omgeving van rotsblokken, omgevallen boomstammen en dergelijke.
Cyclocross is sinds ongeveer 2013 in opkomst als wedstrijdvorm, vergelijkbaar met het veldrijden bij wielrennen. Het gaat dan om een parcours van één of enkele kilometers lang, dat meerdere keren afgelegd wordt, en waarin ook stukken voorkomen die niet of nauwelijks te rijden zijn. Het lopen/rennen/springen met de eenwieler maakt onderdeel uit van de wedstrijd. Behalve stukken ‘natuurlijk’ offroad zitten er ook vaak kunstmatige elementen in de route, zoals strobalen, hekken en dergelijke.
Waar je wel of niet kunt blijven rijden hangt natuurlijk af van je ervaring. Hoewel Cyclocross wel wat lijkt Trials, heeft deze discipline toch meer gemeen met Muni vanwege het snelheids-element, en trekt daardoor minder Trials-rijders aan.
Uphill (bergop) is het offroad klimmen met de eenwieler. Meestal zit de moeilijkheid vooral in de steile helling die je op rijdt, en is de ondergrond verder niet heel ‘technisch’. Veel offroad eenwieleraars houden niet zo van Uphill, maar voor sommigen is dit juist hun favoriete onderdeel.
Uphill rijden kan natuurlijk ook op verharde wegen, maar dit wordt niet als een aparte discipline beschouwd.
Bij Downhill (bergaf) is het inspannende element van bergop rijden grotendeels weggelaten. Meestal is een downhill route te moeilijk om tegenop te rijden. Er wordt dan bijvoorbeeld omhoog gelopen, of men neemt een kabelbaan of ander vervoer. In Nederland zijn downhill-routes meestal te kort om mee te tellen, daarvoor moet je toch in de ‘echte’ bergen zijn.
North Shore (niet in het stamboom-plaatje) is een vorm van Downhill, waarbij je op een speciaal geprepareerde route rijdt met daarin springschansjes, hellende vlonders, kombochten en dergelijke. Deze zijn meestal nogal heftig, en dit is dus echt een discipline voor gevorderden! Deze stijl is genoemd naar het gebied “North Shore” bij de Canadese stad Vancouver, waar dit soort routes voor het eerst gemaakt werden. North Shore wordt soms ook wel Freeride genoemd.
Downhill en North Shore zou je ook kunnen beschouwen als subcategorieën van Technical Muni.
Technical Muni (technische muni) is voor sommigen het ‘echte’ Muni. Het terrein is hierbij moeilijker dan bij Cross-Country, en het gaat behalve om de afstand ook zeker om de moeilijkere stukken die je toch weet te rijden. Vaak zal je daarbij ook moeten springen of ‘droppen’ (naar beneden springen).
Cross-Country (letterlijk: het land/terrein doorkruisen) slaat op alle offroad eenwieleren dat niet zo “technisch” of zwaar is. Er komt geen springen aan te pas, (bijna) alles valt rollend te rijden. Bij Cross-Country gaat het vaak om wat langere afstanden, bijvoorbeeld 10 km of meer.
Munipacking is samengesteld uit de woorden Muni en backpacking. Dit is het rijden van een meerdaagse offroad eenwielertocht. Je kunt het beschouwen als de offroad variant van Unitouring. Zie ook Unitouring.
Tenslotte: “Extreme Unicycling” (niet in het stamboom-plaatje) is een verzamelnaam voor de spectaculairste disciplines binnen Urban en Muni, zoals Street, Trials en Downhill. Omdat er tegenwoordig meer specialisatie is, wordt deze verzamelnaam niet zo vaak meer gebruikt.
Terug naar boven
Road
Road betekent letterlijk weg. Dit is het eenwieleren op verharde wegen en (fiets)paden, waarbij het primair gaat om het afleggen van een (korte of lange) afstand. Road en Muni zijn niet strikt te scheiden: er is een grijs gebied bij het eenwieleren op halfverharde of heel makkelijk berijdbare wegen en paden.
Terug naar boven
Unitouring (ook wel Unicycle Touring of Unicycle Tours) is het rijden van een meerdaagse tocht per eenwieler, waarbij je over wegen, fietspaden en andere makkelijk berijdbare routes rijdt. Het gaat vaak om flinke afstanden per dag, van 20 km tot boven de 100 km.
Zowel Unitouring als Munipacking kunnen ‘supported’ of ‘unsupported’ zijn.
Bij Unsupported (niet-ondersteund) heb je alles wat je nodig hebt, zelf bij je. Denk aan je slaapspullen, schone kleren, etc. Of je koopt het onderweg, zoals eten. Bij Munipacking wordt doorgaans (wild) gekampeerd, waarbij je dus meestal ook nog een tent, een slaapzak en kookspullen nodig hebt.
Supported (ondersteund) houdt in dat je overdag alleen je dagbagage bij je hebt. Je overige bagage wordt elke dag vervoerd naar de volgende etappeplaats. Ook overdag kan er ondersteuning zijn in de vorm van maaltijden, een bezemwagen enzovoort.
Beide vormen van meerdaagse tochten kun je in je eentje of met meerdere rijders doen.
Over de namen Munipacking en Unitouring is niet iedereen het eens, al zijn dit wel de meest gebruikelijke namen. Het woord Unipacking komt ook wel voor, maar niet iedereen bedoelt er hetzelfde mee.
Terug naar boven
General (algemeen) wordt eigenlijk niet gebruikt als naam voor een eenwielerdiscipline. We bedoelen hiermee al het Road eenwieleren dat niet in een van de andere categorieën valt. Het kan gaan om een toeristische rit, of voor de lol met vrienden op straat rijden. Ook als je op je eenwieler naar school of werk rijdt, of boodschappen gaat doen, valt dat hieronder.
Road Racing zijn eenwielerwedstrijden op openbare wegen, waarbij die wegen al dan niet voor ander verkeer afgezet kunnen zijn. Veel voorkomende afstanden voor Road Racing zijn 10 km en marathon (42,195 km). Sinds 2012 wordt ook 100 km af en toe als Road Racing wedstrijd gehouden, al dan niet als estafette. Road Racing is vergelijkbaar met wegwedstrijden bij het wielrennen (op twee-wielige fietsen, je weet wel).
Vaak is er bij Road Racing keuze tussen ‘unlimited’ waarbij elk type eenwieler is toegestaan, en ‘standard’ waarbij beperkingen gelden voor wielgrootte, versnelling en soms cranklengte.
Time Trials (tijdrijden) is een vorm van racen, waarbij je in je eentje rijdt zonder beïnvloeding door andere rijders (zoals achter elkaar rijden om uit de wind te blijven). Meestal rijdt er ook echt maar één rijder tegelijk, bijvoorbeeld bij recordpogingen, maar er kunnen ook meerdere rijders meedoen die dan met tussenpozen van bijvoorbeeld één minuut starten. Bij het wielrennen bestaat ook tijdrijden volgens bijna dezelfde regels.
Let wel: ondanks de naam heeft deze discipline niets te maken met het Trials dat onder Urban valt!
Er zijn twee soorten Time Trials:
De afstand kan vastliggen (bijvoorbeeld 100 km) en het gaat er dan om, die afstand zo snel mogelijk te rijden.
Of de tijd ligt vast (bijvoorbeeld één uur), waarbij het erom gaat om in die tijd zo ver mogelijk te rijden.
Track
Track (letterlijk baan) is een uitgebreide categorie van wedstrijd-disciplines die traditioneel op of rond een atletiekbaan worden gedaan. Je kunt natuurlijk ook buiten wedstrijdverband aan Track doen, maar meestal ben je dan aan het trainen met het uiteindelijke doel om wedstrijden te rijden.
Track, ook wel genoemd Track Racing, is een van de oudste disciplines in het eenwieleren. In de 1970’er jaren werden hier al wedstrijden in gehouden. In bijna alle Track Racing disciplines mag het wiel niet groter zijn dan 618 mm (ongeveer 24 inch); vaak wordt dit ‘standaardklasse’ genoemd.
* Regular (2 feet) (vertaald: gewoon met twee voeten) wordt eigenlijk niet gebruikt als naam. We gebruiken het hier als verzamelnaam voor alle soorten Track Racing waarbij je met twee voeten op de pedalen een bepaalde afstand zo snel mogelijk rijdt. Veel voorkomende afstanden zijn 100m, 400m en 800m, en 4x100m estafette.
* Coasting (uitrollen) lijkt op Gliding, maar je voeten mogen behalve de pedalen ook de band niet aanraken. Het evenwicht bewaar je met je armen en je bovenlichaam, in combinatie met minstens één voet op het frame. Een baanwedstrijd in Coasting gaat net zo als bij Gliding.
(Natuurlijk kun je ook Coasting doen buiten een atletiekbaan, bijvoorbeeld op wegen of in een gymzaal, maar dan is het meer een vaardigheid dan een discipline. Hoewel Road Coasting (uitrollen op de weg) soms als een ‘niche’ discipline wordt gezien.)
Er bestaan ook eenwielers met een vrijloopnaaf, deze noem je freewheel(ing) eenwielers, of soms (verwarrend genoeg) coasting eenwielers. Daarmee kun je de trappers stilhouden en toch uitrollen, net als bij de meeste tweewiel-fietsen. Freewheel eenwielers zijn behoorlijk moeilijk te berijden. En ze zijn niet toegestaan bij Track wedstrijden, maar wel bij unlimited wedstrijden.
Slow Forward, Slow Backward en Stillstand staan samen bekend als de Balance (evenwicht) disciplines, omdat je je evenwicht moet kunnen bewaren zonder met je wiel te corrigeren.
Team Sports
Team Sports (teamsporten) zijn sporten op de eenwieler die je in teamverband doet. Alle teamsporten op de eenwieler, en de regels daarbij, zijn afgeleid van teamsporten die je gewoon te voet doet.
Terug naar boven
Basketball (basketbal) en Hockey zijn de bekendste teamsporten op de eenwieler. Deze twee teamsporten worden ook bij belangrijke Eenwielerkampioenschappen gedaan als competitie.
Landen waar veel Basketball wordt gedaan zijn onder meer de Verenigde Staten, Puerto Rico en Frankrijk.
Landen waar veel Hockey wordt gedaan zijn onder meer Duitsland en Zwitserland.
Unicycle Polo lijkt op Unicycle Hockey, maar de regels zijn afgeleid van gewoon polo.
Unicycle Football moet je meer zien als rugby (of American Football) dan als voetbal zoals we dat in Europa kennen.
Polo en Football zijn tamelijk onbekende eenwieler-teamsporten, maar er bestaan wel officiële competities en regels voor.
Terug naar boven
Games
Games (spelletjes) zijn alle spelletjes die je op eenwielers doet, en die informeler zijn dan Team Sports. Er zijn bijvoorbeeld geen internationaal erkende regels voor, of ze worden nooit als officiële wedstrijd gedaan. Het aantal spelletjes is eindeloos. Veel spelletjes hebben een tegenhanger in de niet-eenwieler-wereld. Twee van de bekendere spelletjes zijn “Sumo” en “Gladiators” (vechten, wie de grond raakt is af).
Er wordt soms ook gedanst op eenwielers, dat kun je eveneens beschouwen als eenwielerspelletje.
Entertainment/Performing
Entertainment/Performing (Vermaak/Optreden) omvat alles wat je doet met als hoofddoel om een publiek te vermaken. Dit kan bijvoorbeeld in een (jeugd)circus zijn, in een theater of op een ‘open podium’, of een optreden op straat waaronder ook meerijden in een parade of optocht. Vaak wordt het eenwieleren dan gecombineerd met andere dingen zoals jongleren of acrobatiek. Waarschijnlijk is Entertainment/Performing de oudste bekende vorm van eenwieleren, met een geschiedenis die minstens tot de 1880’er jaren teruggaat. Het grote publiek associeert eenwieleren daardoor nog steeds vooral met circus.
Eenwieleractiviteiten zoals Track en Road Racing, Trials of Team Sports trekken weliswaar vaak ook publiek, maar vallen niet onder Entertainment/Performing omdat het hoofddoel niet is om het publiek te vermaken, maar om de wedstrijd te winnen, of je eenwieleren te (be)oefenen.
De meeste eenwieleraars die aan Entertainment/Performing doen, zijn amateurs. Maar er bestaan ook mensen die als beroep eenwieler rijden. Professioneel eenwieleren zit bijna altijd in de hoek van Entertainment/Performing. Met andere eenwieleractiviteiten valt simpelweg niet genoeg geld te verdienen.
Slackline
Slackline is eenwieleren op een gespannen touw of band. Strikt genomen slaat Slackline (letterlijk slappe lijn) alleen op eenwieleren op een slap gespannen smalle band. Er zijn een paar varianten zoals highline, waarbij je hoog boven de grond rijdt, en tightwire (evenwichtskoord) waarbij je rijdt op een kabel die heel strak gespannen is.
Slackline (in combinatie met eenwieleren) heeft relatief weinig beoefenaars, al was het alleen maar omdat het behoorlijk moeilijk is. Je ziet het misschien nog het meest in het circus, maar dan valt het onder Entertainment/Performing.
De laatste jaren is Slackline (met zijn varianten) als tak van eenwielersport wereldwijd langzaam in opkomst. Net genoeg om in dit overzicht op te nemen. 🙂
Foto’s zijn afkomstig van de volgende bronnen:
Konstantin Höhne https://konstantinhoehne.de/
Markus Büchel
Klaas Bil
An’So Rodet http://annesophierodet.com/
Walter Herzog
Chris Huriwai
Jörg Boder
John Foss
Jim Thode
Mirjam Lips
UniCirque http://www.tobitandjasmijn.com
Tom LaValley
Unicycle Football http://www.unicyclefootball.com
Jana Tenambergen
Mittelbayerische (krant)
Dmitry Bibichkov
Unicon 19 (organisatie)
X Games http://www.xgames.com
We have asked all sources for permission to use their material, none of them denied.
Nevertheless, if you think that your material appears here in error, or if our source declaration doesn’t satisfy you, please contact us.